Linda Rainey
Radboudumc, Afdeling Health Evidence

Sinds april 2015 doe ik promotieonderzoek naar de acceptatie van borstkankerscreening ‘op maat’ vanuit het perspectief van de vrouw. Screening ‘op maat’ wil zeggen dat het screeningsbeleid niet alleen gebaseerd is op leeftijd, maar ook op het borstkankerrisico van de vrouw. Dit kan in de toekomst bijvoorbeeld betekenen dat vrouwen met een laag risico op het ontwikkelen van borstkanker minder intensieve screening ontvangen of op een latere leeftijd starten, terwijl vrouwen met een hoog risico juist intensiever gescreend worden en op een jongere leeftijd starten. Daarnaast zou dit beleid nieuwe kansen bieden voor borstkankerpreventie op basis van risico, bijvoorbeeld door middel van een leefstijlprogramma.

Het is bekend dat weinig lichaamsbeweging en hoge alcoholconsumptie je risico op het ontwikkelen van borstkanker verhogen. Borstkanker screening ‘op maat’ biedt de kans om preventie te optimaliseren door te bepalen welke vrouwen het meeste baat zouden hebben bij een leefstijlinterventie. Door te onderzoeken of de relatie tussen leefstijl en borstkanker anders is voor vrouwen met een verschillend borstkankerrisico kunnen we leefstijlinterventies gerichter aanbieden. Dit was de directe aanleiding voor mijn bezoeken (totaal 2 maanden) aan Professor Per Hall en zijn onderzoeksteam verbonden aan het Karolinska Instituut in Stockholm, Zweden. Prof. Hall is onderzoeksleider van de grote prospectieve KARMA-studie. In het kader van de KARMA-studie verstrekken Zweedse vrouwen die deelnemen aan het nationale borstkankerscreeningprogramma informatie over bekende en veelbelovende borstkanker risicofactoren, bijvoorbeeld familiegeschiedenis, menopauzale status, leefstijl en borstdensiteit. Deze informatie wordt door het onderzoeksteam met regelmaat gekoppeld aan het nationale kankerregister om te kunnen bepalen welke vrouwen borstkanker ontwikkelen en welke vrouwen niet. Dit rijke databestand bood een unieke mogelijkheid om onze onderzoeksvraag prospectief te kunnen onderzoeken: ‘is de associatie tussen leefstijl (lichaamsbeweging en alcohol consumptie) en borstkanker anders voor vrouwen met een verschillend borstkankerrisico?’. We maakten hiervoor onderscheid tussen vrouwen met een benedengemiddeld, gemiddeld en bovengemiddeld risico op het ontwikkelen van borstkanker.

Onze resultaten lieten zien dat borstkankerrisico de associatie tussen leefstijl en borstkankerdiagnose niet lijkt te beïnvloeden. Enerzijds vonden we dat het drinken van meer dan één glas wijn per dag je risico op borstkanker verhoogt. Dit risico was echter niet lager of hoger voor vrouwen met benedengemiddeld, gemiddeld of bovengemiddeld risico op het ontwikkelen van borstkanker. Onze voorlopige resultaten lieten, tegen verwachting in, geen significante beschermende associatie tussen lichaamsbeweging en borstkankerdiagnose zien. Het is mogelijk dat de manier waarop we leefstijl meten het lastig maakt om deze associaties aan te tonen. We meten leefstijl namelijk op één moment, het moment van deelname aan de studie. We nemen aan dat dit moment representatief is voor de algemene leefstijl van een participant. Het is echter aannemelijk dat leefstijl over een langere periode gemeten dient te worden om een beter beeld te krijgen. Hiervoor is aanvullend onderzoek nodig. Vooralsnog lijkt borstkankerrisico geen geschikte factor om vrouwen leefstijladvies ‘op maat’ aan te bieden ter preventie van borstkanker.

Mijn bezoek aan het Karolinska Instituut heeft mij de mogelijkheid gegeven om met een grote, complexe dataset te werken en mijn vaardigheden als epidemiologisch onderzoeker uit te breiden. Daarnaast is mijn promotieonderzoek onderdeel van de PRISMA-studie. Deze studie is vergelijkbaar met de KARMA-studie, maar wordt in Nederland uitgevoerd en is twee jaar later van start gegaan. Mijn ervaringen met de KARMA dataset zullen worden gedeeld binnen het PRISMA team en kunnen in de toekomst worden toegepast op de PRISMA data.